Abut urang sakampungan di kampung Awang Baramban Pelaihari wadah Acil Imah nang balu nitu
badiam. Mahalulung sidin bakuriak sampai parau suara, “Tolong…tolong… anak ulun hilang…anak ulun
hilang” ujar Acil Imah bakuriak minta tolong.
Julak Idrus nang haratan duduk minum kupi di warung Acil Acut mahancap baluncat sambil bakacak pinggang.
Maklum Julak Idrus nitu tamasuk urang nang pawanian sasuai lawan kaadaan
urangnya. Urangnya tinggi basar, sasengot sing labatan, janggut sing panjangan.
Rancak janggut sidin nang panjang nitu digulung bapuntal nangkaya janggut naga.
Lantaran nangkaya itu am sidin di galari urang si “Janggut Naga.”
“Ai, Mah kanapa ikam kuriak-kuriak
bukah-bukah ka hulu-ka hilir nangkaya urang kasarungan?” ujar Julak Idrus.
Acil Acut nang urangnya lantih lawan
sambut saluangan nitu umpat jua bapandir. “Bawa baingat Mah jangan pina nangkaya
urang kasubalahan aja lagi!”
“Tolongi aku…tolongi aku…!” ujar
Acil Imah pina hingak-hingak bahinak turun naik dada sidin.
“Barii banyu putih Cut ai biar si
Imah ranai kawa bakisah!” ujar Julak Idrus. Mahancap Acil Acut maambil banyu putih
manjulung lawan acil Imah.
Hancap Acil Imah manuntum banyu nitu sampai habis sagelasan.
Hanyar sidin pina ada jua ranainya.
“Nangkaya ini nah, anakku si Nanang tadi mandi di sungai. Aku ni tadi haratan di dapur haur baharaguan. Pas tuntung
baharaguan aku kaluar handak malihati si Nanang mandi. Sakalinya inya kadada
lagi hilang. Aku takutan kalu si Nanang nitu kapuhunan. Napa inya nitu tadi mandi
di sungai pas hari Jumahat” ujar Acil Imah bakisah.
“Ih.., rasa cagatan bulu awak ulun
mandangarnya. Kalu pina inya di taguk
panunggu sungai Awang nangitu!” ujar Acil Acut manyahuti.
“Ah, ikam ni jangan maada-ada Cut ai. Muntung tu amun bapandir jangan
asal taparambus aja. Bawa banganga dulu hanyar bapandir. Aku kada parcaya sual
tahayul nangkaya nitu!” ujar Julak Idrus pina sarik muha sidin.
“Dangari aku bapander! Amun
bubuhan ikam nitu parcaya tahayul itu
ngarannya sirik”
ujar Julak Idrus. Urang nang banyak bagarumbung malihat di situ unggut-unggutan
ja nangkaya burung bilatuk. Napa, handak
mahual pandiran Julak Idrus kadada nang waninya.
Urang di kampung Awang Baramban nitu
sudah talanjur parcaya bahwa di sungai Awang nitu ada panunggunya. Urang di
kampung situ manyambat panunggu sungai nangitu
ngarannya Tambun.
Tambun nitu ujar urang tuha bahari
sabangsa binatang jajadian nang hidup dalam sungai nang dalam. Umurnya sudah
tuha banar. Sudah ratusan tahun
sampai-sampai awaknya nitu balumut. Awak Tambun nitu panjangnya sampai sapuluh
depaan. Lawan bisa baurak nangkaya tikar purun. Bila inya handak kaluar lalu
pina racap ja burinik banyu di sungai. Mangkilat matanya nang bawarna habang
nangkaya ganggam. Taringnya panjang sampai sakilan sing tajaman.
Ujar kisah tu pulanglah. Tambun
nangitu kaluar matan sarangnya satahun sakali mancari kakanakan gasan
ditaguknya. Lawan biasanya pulang, Tambun nitu kaluar haratan banyu dalam.
Masalah nangkaya itu am Julak Idrus
nang kada parcaya sama sakali. Sababnya kisah Tambun nang ada di sungai Awang nitu
saikung-ikung kadada nang suah malihatnya alias kisah bin kabar aja.
“Amun bujuran ada Tambun di sungai
Awang nitu kena aku manggantalnya. Aku ulah dendeng, kena aku nang mamakannya!”
ujar Julak Idrus sambil balalu bulik ka rumah.
Urang-urang kampung nang mandangar
Julak Idrus nang wani handak malawan tambun
kalambisikan bapander. Ada nang sambil baurut dada rasa marma
mandangarnya.
Acil Imah urangnya dasar kada
panyabaran. Sambil manangis basasigan sidin maminta tolong minta cariakan si
Nanang anak sidin.
Acil Acut nang lantih balalui
bapander, “Nangkaya ini aja nah Mah ai ikam lakasi aja datangi Kai Idup nang
badiam di bawah gunung Karamian. Sidin nitu dukun nang harat. Banyak urang
sudah nang datang ka sana maminta tolong lawan sidin bila ada masalah.”
Mandangar Acil Acut mamadahi
nangkaya itu badadasai acil Imah tulak kawadah
dukun nang bangaran Kai Idup nang
badiam di bawah gunung Karamian.
Kada
tulih ka kiwa atawa ka kanan lagi Acil Imah salajur aja tulak lawan kamanakan sidin.
Kamanakan sidin nitu ngarannya si Jarni.
Sing lajuan si Jarni basepada motor. Rata
lobak diranjahnya satumat aja sampai ka rumah Kai Idup.
Imbah
sampai ka halaman rumah Kai Idup mancapil Acil Imah turun tumatan sapeda motor si Jarni.
Tahiring-hiring awak si Jarni manahani sapeda
motornya nang handak rabah.
Tang dimapakah kabalujuran Kai Idup ada di rumah haratan duduk di
palataran mahidupi parapen. Manjabul kukus parapen. Mandingur bau dupa tacium
sampai ka halaman rumah sidin. Badadas Acil Imah masuk. Balum lagi maucap salam
Kai Idup sudah manyuruh masuk wan batakun habar.
“Apa habar ikam datang kamari pina
galisah banar?” ujar Kai Idup.
“Kaya ini Kai ai, anak ulun nang
bangaran si Nanang umur 6 tahun hilang haratan mandi di sungai Awang. Ulun
sudah saharianan ka hulu ka hilir mancarii
tapi kada tadapat jua. Kada biasanya pang anak ulun nitu nangkaya itu. Inya
bila handak bajalan musti bapadah lawan kada mau jauh pada rumah. Ulun
maminta tolong lawan pian mamariksakannya”
ujar Acil Imah pina lamah gulu maharap banar.
Kai Idup kada manyahuti. Sidin masuk
ka dapur maambil piring putih nang sudah baisi banyu wan kambang. Sidin lalu
duduk basila panggung sambil matanya bapajam. Muntung sidin bamamang nangkaya ada
nang dipanderi.
Acil Imah kada wani mahaur. Sidin
baduduk aja mahadangi sambil maitihi paregal Kai Idup. Ada pang kalu sakitar lima walas menit
mahadangi ahirnya sidin mambuka mata.
“Anak ikam nitu dilukupi Tambun nang
ada di dalam sungai Awang. Bila lambat ditolongi kena ditaguknya anak ikam nitu”
ujar Kai Idup.
Rasa tarabang samangat Acil Imah
mandangar anaknya handak di taguk Tambun.
“Umalah kasiannya anakku si Nanang”
ujar Acil Imah marista sambil manangis singgugukan. Kaingatan lawan tabayang papadah
laki sidin sawaktu masih hidup supaya manjaga lawan maharagu si
Nanang baik-baik.
Aruwah abah si Nanang nitu urangnya
panyayangan banar lawan anak. Apa-apa kahandak si Nanang diturutakannya aja.
Napa anak saikungannya aja pang baisi. Lawan bini urangnya sayang banar jua.
Kada mambariakan bini bagawi nang barat-barat.
Amun bagawi ka pahumaan kawa dihitung lawan jariji. Kada bisa sarik pulang
lawan anak bini. Pantas aja rupanya
urang nangkaya nitu kada tapi panjang umur.
“Ikam jangan tapi abut anak ikam nitu
masih kawa aja di salamatkan. Asal kena waktu sanja. Pas haratan urang bang di
langgar. Kumpulakan urang di kampung ikam nitu bagandang nyiru sambil bajalan
maminggiri sungai Awang” ujar Kai Idup.
“Bagandang nyiru nitu kaya apa lawan gasan nangapa?” ujar Acil Imah
handak jua tahu.
“Bagandang nyiru nitu artinya
mambawa nyiru sambil digandang bakuliling kampung mangiau ngaran kakanakan nang hilang nitu. Supaya
urang halus atawa Tambun nangitu mau malapas kakanakan nang dilukupinya. Tambun
nitu takutan banar mandangar urang nang bagandang nyiru. Hancap aja inya malapas urang nang dilukupinya nitu”
ujar Kai Idup manjalaskan panjang libar.
Imbah mandangar ujar dukun Idup
nangitu, Acil Imah hatinya mulai marasa nyaman. Ada aja rupanya harapan batamuan lawan anaknya. Lalu ai sidin
mangaluarkan bungkusan nang baisi
lakatan, gulahabang, intalu ayam kampung, lawan salambar duit dua puluh ribuan gasan
pikarasnya. Lalu sidin badadas bulik
handak manyiapkan bagandang nyiru.
Satumat aja sudah tahabar Acil
Imah handak bagandang nyiru. Takumpulan di situ bubuhan Acil Acut lawan bubuhan
kamanakan Acil Imah, si Jarni. Amun dihitung-hitung adapang jumlahnya kakira lima walasan. Saban ikungan bubuhan
nang ada di situ mambawa nyiru gasan digandang manyasari sungai Awang wadah Tambun
nitu badiam. Balaluai Acil Imah lawan bubuhannya bajalan maminggiri sungai
Awang.
Sambil bajalan maminggir sungai Awang nyiru digandang labuk-labuk lawan
tangan sambil bakuriak mangiau ngaran si Nanang. Supaya Tambun nang malukupi
nitu mau malapas mambulikakan si Nanang.
Julak Idrus nang handak mangupi kada
jadi. Warung Acil Acut nang biasanya tu buka hari nitu tutup lantaran sidin umpat jua bagandang
nyiru.
“Umalah, bubuhan ikam nangini sudah
pina nangkaya urang kasasubalahan aja lagi. Kanapa jua pina umpat-umpatan Bagandang Nyiru? Urang tu bawa bapikir, jakanya bubuhan ikam
ni mambaca yasin sambil badoa lawan Allah supaya anak ikam nitu salamat dunia ahirat.
Ini kada basasanjaan hari urang haratan handak bamagrib bubuhan ikam
kuriak-kuriak bagandang nyiru” ujar Julak Idrus bamamai mamadahi bubuhannya.
Bubuhannya nang ada disitu kadada nang wani basuaranya. Hinip nangkaya
dikuahi banyu.
“Aku kada parcaya si Nanang nitu di taguk Tambun. Lantaran nang ngaran Tambun
nitu sabujurnya kadada. Aku wani mambuktiakan damini jua” ujar Julak Idrus
pulang bapandir.
Julak Idrus hancap bajalan manuju
sungai Awang bakas si Nanang mandi. Mandabau sidin batajun bacabur ka sungai
Awang. Sambil barandam sidin bakuciak sing nyaringan.
“Ui.., Tambun nang ada di sungai Awang!
Amun ikam bujur-bujur ada. Amun ikam
bujur-bujur harat. Ini nah aku lakasi ikam taguk!” ujar Julak Idrus manantang
Tambun nangitu sambil manapuk dada.
Bubuhan panggandangnyiruan nang ada
di tabing takajutan lawan marasa takutan.
Kalas muha pina wirai malihat kalakuan Julak Idrus nang wani manantang Tambun.
Kada lawas imbah sidin baucap manantang Tambun nitu, Julak Idrus tinggalam
bulat kadada kalihatan lagi. Abutai urang-urang nang ada di situ. Ada nang
bakuriak maminta tolong tapi ada jua nang maniwas.
“Ui…, ayu pang lakasi tolongi Julak
Idrus sidin di taguk Tambun !” ujar Acil Acut kuciak-kuciak.
“Nangkaya itu am urang nang kada
pamarcayaan. Manantang pulang pas jua ai di untal Tambun!” ujar si Jarni pina garigitan.
Pas lagi bubuhannya haratan handak
manolongi bakajutan kapala Julak Idrus mancungul kaluar matan
dalam banyu sambil takurihing simpak. Takajutan nai bubuhannya malihat. Sampai
ada nang baluncat bapiruhut pisit lawan kawan nang ada di higa. Acil Acut nang urangnya
pamburisitan sampai takamih-kamih. Basah tapih sidin lantaran takajut kakutanan.
Sangka sidin Tambun nangitu kaluar tumatan dalam banyu.
“Kanapa bubuhan ikam pina takajutan?
Nih, lihati aku masih hidup ! Kadada nang ngaran Tambun di sungai Awang ni” ujar
Julak Idrus mayakinakan bubuhannya. Hinip ai bubuhannya pulang nangkaya siput
dipais.
Hari sudah pina kadap. Bubuhannya
sudah handak bulikan lantaran si Nanang kada
dapat dicarii. Padahal sudah jua bagandang nyiru sasuai lawan patunjuk dukun.
Tapi Julak Idrus nang masih barandam di sungai Awang nitu rupanya malihat ada
kakanakan badua bakayuh bajukung ka arah sidin. Imbah sidin janaki bujur-bujur sakalinya
di dalam jukung nitu ada si Nanang lawan
si Udin di dalamnya.
“Ui, bubuhannya jangan bulikan dulu!
Coba bubuhan ikam lihati tu na di sana di dalam jukung ada si Nanang lawan si
Udin !” ujar Julak Idrus bakuriak sing nyaringan mamadahakan.
Tumburai pulang bubuhannya. Apalagi
Acil Imah bakuriak sing nyaringan balalu manangis kada sakira.
“Anakku Nanang, ikam kada napa-napakah?”
ujar Acil Imah sambil manyasah ka sungai balalu maragap anaknya sing pisitan.
“Ulun kada napa-napa ma ai kanapa pian jadi manangis?” ujar si Nanang rasa kapulingaan malihat mamanya
manangis manggaraung lawan malihat urang sing banyakan maggarumbunginya.
“Nang ikam ni tadi kamana saharianan
kada kalihatan? Mama ka hulu ka hilir mancarii takutan kalu pina ikam hilang” ujar Acil Imah rasa supan mamyambat di
taguk Tambun.
“Tadi ma ai, pas haratan ulun mandi di
sungai ada si Udin mambawai ulun bajukung handak mambangkit banjur di taluk Awang
sana” ujar si Nanang
Bubuhan nang Bagandang Nyiru kada sing bunyian lagi
rupanya marasa tasupani sabab sudah manyangka si Nanang di taguk Tambun sungai
Awang. Julak Idrus takurihing aja malihat kalakuan bubuhannya nang pina saraba
salah. Balalu ai sidin laju bajalan
manyampati sambahyang magrib nang sudah handak habis waktunya mamaraki waktu
isa.
Talu hari limbah kajadian nitu Acil
Imah basaruan basalamatan Batapung Tawar
manyalamati anaknya si Nanang. Sidin rupanya himung banar lawan rasa
basukur lawan Allah lantaran anaknya si Nanang salamat. Takumpulan di rumah
Acil Imah bubuhan urang di kampung Awang Baramban. Kada katinggalan jua bubuhan
Acil Acut lawan Julak Idrus.
Tabalujuran pada hari salamatan nitu
Tuan Guru Ahmad sudah datang baumrah jadi sidinai nang mamimpin doa basalamatan
di rumah Acil Imah. Balaluai sidin jua salajur bacaramah mambari nasihat lawan bubuhannya.
“Kita ni wajib parcaya nang ngaran makhluk
gaib itu ada. Sababnya Allah bafirman yang artinya, “Tidak Aku ciptakan jin dan
manusia hanyalah untuk sujud kepada Ku” ujar Tuan Guru Ahmad.
Ujar Tuan Guru Ahmad pulang, “Kita
ni badosa pabila parcaya lawan masalah nang babau
tahayul, sabab itu hukumnya sirik. Sirik nitu dosanya ganal banar kadada
ampunannya. Lawan kita kada bulih samasakali maminta tolong lawan nang salain
Allah. Tamasuk nangkaya badadukunan nitu.
Sabab mahluk ni kada bisi kakuatan
apa-apa jua hanya Allah jua nang paling paharatnya.”
Bubuhan nang nang taumpat bagandang
nyiru nitu samunyaan tadiam. Rupanya marasa manyasal banar. Tuan Guru Ahmad
tahu. Lalaui sidin pulang baucap, “Amun marasa salah lawan badosa itu bagus
aja. Yang panting lakasi batobat. Tobat nang sabujurnya. Jangan mambuliki lagi
kalakuan nangkaya samalam. Insyaallah tobatnya ditarima sabab Allah maha
pangampun dan panarima tobat.”
Mandangar nangkaya nitu hanyar
bubuhannya rasa lumbar bahinak. Imbah tuntung bacaramah lawan mambaca doa kada
lawas kaluarai sasurungan. Pas banar lawan kahandak liur. Nasi putih gangan asam baung. Sambalnya acan
buah ramania nang masih anum. Napa da bubuhannya pina racap suap. Ada nang sampai talu kali batambah. Mariga
tasandar kakanyangan. Hapuk tu pang liur.
Tamat
Tuntung
Sudah Ranai !
BAGANDANG NYIRU
KISDAP BAHASA BANJAR
O
L
E
H
ALFIAN RIPANI
Tidak ada komentar:
Posting Komentar