Sabtu, 20 September 2014

BAGANDANG NYIRU



            Abut  urang sakampungan di kampung Awang Baramban  Pelaihari wadah Acil Imah nang balu nitu badiam. Mahalulung sidin bakuriak sampai parau suara,  “Tolong…tolong… anak ulun hilang…anak ulun hilang” ujar Acil Imah bakuriak minta tolong.
Julak Idrus nang haratan duduk minum kupi di warung Acil Acut  mahancap baluncat sambil bakacak pinggang. Maklum Julak Idrus nitu tamasuk urang nang pawanian sasuai lawan kaadaan urangnya. Urangnya tinggi basar, sasengot sing labatan, janggut sing panjangan. Rancak janggut sidin nang panjang nitu digulung bapuntal nangkaya janggut naga. Lantaran nangkaya itu am sidin di galari urang si “Janggut Naga.”
            “Ai, Mah kanapa ikam kuriak-kuriak bukah-bukah ka hulu-ka hilir nangkaya urang kasarungan?” ujar Julak Idrus.
 Acil Acut nang urangnya lantih lawan sambut saluangan nitu umpat jua bapandir. “Bawa baingat Mah jangan pina nangkaya urang kasubalahan aja lagi!”
            “Tolongi aku…tolongi aku…!” ujar Acil Imah pina hingak-hingak bahinak turun naik dada sidin.
            “Barii banyu putih Cut ai biar si Imah ranai kawa bakisah!” ujar Julak Idrus. Mahancap Acil Acut maambil banyu putih manjulung lawan acil Imah.
 Hancap  Acil Imah manuntum banyu nitu sampai habis sagelasan. Hanyar sidin pina ada jua  ranainya.
            “Nangkaya ini nah, anakku si Nanang  tadi mandi di sungai. Aku ni tadi  haratan di dapur haur baharaguan. Pas tuntung baharaguan aku kaluar handak malihati si Nanang mandi. Sakalinya inya kadada lagi hilang. Aku takutan kalu si Nanang nitu kapuhunan. Napa inya nitu tadi mandi di sungai pas hari Jumahat” ujar Acil Imah bakisah.
            “Ih.., rasa cagatan bulu awak ulun mandangarnya. Kalu pina inya di taguk  panunggu sungai Awang nangitu!” ujar Acil Acut manyahuti.
“Ah, ikam ni jangan maada-ada Cut ai. Muntung tu amun bapandir jangan asal taparambus aja. Bawa banganga dulu hanyar bapandir. Aku kada parcaya sual tahayul nangkaya nitu!” ujar Julak Idrus pina sarik muha sidin.
 “Dangari aku bapander! Amun bubuhan ikam nitu  parcaya  tahayul itu
ngarannya sirik” ujar Julak Idrus. Urang nang banyak bagarumbung malihat di situ unggut-unggutan ja  nangkaya burung bilatuk. Napa, handak mahual pandiran Julak Idrus kadada nang waninya.
            Urang di kampung Awang Baramban nitu sudah talanjur parcaya bahwa di sungai Awang nitu ada panunggunya. Urang di kampung   situ manyambat panunggu sungai nangitu ngarannya Tambun.
            Tambun nitu ujar urang tuha bahari sabangsa binatang jajadian nang hidup dalam sungai nang dalam. Umurnya sudah tuha banar. Sudah  ratusan tahun sampai-sampai awaknya nitu balumut. Awak Tambun nitu panjangnya sampai sapuluh depaan. Lawan bisa baurak nangkaya tikar purun. Bila inya handak kaluar lalu pina racap ja burinik banyu di sungai. Mangkilat matanya nang bawarna habang nangkaya ganggam. Taringnya panjang sampai sakilan sing tajaman.
            Ujar kisah tu pulanglah. Tambun nangitu kaluar matan sarangnya satahun sakali mancari kakanakan gasan ditaguknya. Lawan biasanya pulang, Tambun nitu kaluar haratan banyu dalam.
            Masalah nangkaya itu am Julak Idrus nang kada parcaya sama sakali. Sababnya kisah Tambun nang ada di sungai Awang nitu saikung-ikung kadada nang suah malihatnya alias kisah bin kabar aja.
            “Amun bujuran ada Tambun di sungai Awang nitu kena aku manggantalnya. Aku ulah dendeng, kena aku nang mamakannya!” ujar Julak Idrus sambil balalu bulik ka rumah.
            Urang-urang kampung nang mandangar Julak Idrus nang wani handak malawan tambun  kalambisikan bapander. Ada nang sambil baurut dada rasa marma mandangarnya.
            Acil Imah urangnya dasar kada panyabaran. Sambil manangis basasigan sidin maminta tolong minta cariakan si Nanang anak sidin.
            Acil Acut nang lantih balalui bapander, “Nangkaya ini aja nah Mah ai ikam lakasi aja datangi Kai Idup nang badiam di bawah gunung Karamian. Sidin nitu dukun nang harat. Banyak urang sudah nang datang ka sana maminta tolong lawan sidin bila ada masalah.”
            Mandangar Acil Acut mamadahi nangkaya itu badadasai acil Imah tulak kawadah  dukun  nang bangaran Kai Idup nang badiam di bawah gunung Karamian.
            Kada tulih ka kiwa atawa ka kanan lagi Acil Imah  salajur aja tulak lawan kamanakan sidin. Kamanakan sidin nitu  ngarannya si Jarni. Sing lajuan si Jarni basepada motor.  Rata lobak diranjahnya satumat aja sampai ka rumah Kai Idup.
            Imbah sampai ka halaman rumah Kai Idup mancapil  Acil Imah turun tumatan sapeda motor si Jarni. Tahiring-hiring awak si Jarni  manahani sapeda motornya nang  handak  rabah.
Tang dimapakah kabalujuran Kai Idup ada di rumah haratan duduk di palataran mahidupi parapen. Manjabul kukus parapen. Mandingur bau dupa tacium sampai ka halaman rumah sidin. Badadas Acil Imah masuk. Balum lagi maucap salam Kai Idup sudah manyuruh masuk wan batakun habar.
            “Apa habar ikam datang kamari pina galisah banar?” ujar Kai Idup.
            “Kaya ini Kai ai, anak ulun nang bangaran si Nanang umur 6 tahun hilang haratan mandi di sungai Awang. Ulun sudah saharianan  ka hulu ka hilir mancarii tapi kada tadapat jua. Kada biasanya pang anak ulun nitu nangkaya itu. Inya bila handak bajalan musti bapadah lawan kada mau jauh pada rumah.   Ulun maminta tolong lawan pian  mamariksakannya” ujar Acil Imah pina lamah gulu maharap banar.
            Kai Idup kada manyahuti. Sidin masuk ka dapur maambil piring putih nang sudah baisi banyu wan kambang. Sidin lalu duduk basila panggung sambil matanya bapajam. Muntung sidin bamamang nangkaya ada nang dipanderi.
            Acil Imah kada wani mahaur. Sidin baduduk aja mahadangi sambil maitihi paregal Kai Idup.  Ada pang kalu sakitar lima walas menit mahadangi ahirnya sidin mambuka mata.
            “Anak ikam nitu dilukupi Tambun nang ada di dalam sungai Awang. Bila lambat ditolongi kena ditaguknya anak ikam nitu” ujar Kai Idup.
 Rasa tarabang samangat Acil Imah mandangar anaknya handak di taguk Tambun.
            “Umalah kasiannya anakku si Nanang” ujar Acil Imah marista sambil manangis singgugukan. Kaingatan lawan tabayang papadah laki sidin  sawaktu  masih hidup supaya manjaga lawan maharagu si Nanang baik-baik.
            Aruwah abah si Nanang nitu urangnya panyayangan banar lawan anak. Apa-apa kahandak si Nanang diturutakannya aja. Napa anak saikungannya aja pang baisi. Lawan bini urangnya sayang banar jua. Kada  mambariakan bini bagawi nang barat-barat. Amun bagawi ka pahumaan kawa dihitung lawan jariji. Kada bisa sarik pulang lawan anak bini. Pantas  aja rupanya urang nangkaya nitu kada tapi panjang umur.   
            “Ikam jangan tapi abut anak ikam nitu masih kawa aja di salamatkan. Asal kena waktu sanja. Pas haratan urang bang di langgar. Kumpulakan urang di kampung ikam nitu bagandang nyiru sambil bajalan maminggiri sungai  Awang” ujar Kai Idup.
“Bagandang nyiru nitu kaya apa lawan gasan nangapa?” ujar Acil Imah handak jua tahu.                                      
            “Bagandang nyiru nitu artinya mambawa nyiru sambil digandang bakuliling kampung  mangiau ngaran kakanakan nang hilang nitu. Supaya urang halus atawa Tambun nangitu mau malapas kakanakan nang dilukupinya. Tambun nitu takutan banar mandangar urang nang bagandang nyiru. Hancap  aja inya malapas urang nang dilukupinya nitu” ujar Kai Idup manjalaskan panjang libar.
            Imbah mandangar ujar dukun Idup nangitu, Acil Imah hatinya mulai marasa nyaman. Ada aja rupanya harapan  batamuan lawan anaknya. Lalu ai sidin mangaluarkan  bungkusan nang baisi lakatan, gulahabang, intalu ayam kampung, lawan salambar duit dua puluh ribuan   gasan pikarasnya. Lalu sidin  badadas bulik handak manyiapkan bagandang nyiru.
Satumat aja sudah tahabar  Acil Imah handak bagandang nyiru. Takumpulan di situ bubuhan Acil Acut lawan bubuhan kamanakan Acil Imah, si Jarni. Amun dihitung-hitung adapang  jumlahnya kakira lima walasan. Saban ikungan bubuhan nang ada di situ mambawa nyiru gasan digandang manyasari sungai Awang wadah Tambun nitu badiam. Balaluai Acil Imah lawan bubuhannya bajalan maminggiri sungai Awang.
Sambil bajalan maminggir sungai Awang nyiru digandang labuk-labuk lawan tangan sambil bakuriak mangiau ngaran si Nanang. Supaya Tambun nang malukupi nitu mau malapas mambulikakan si Nanang.
            Julak Idrus nang handak mangupi kada jadi.  Warung Acil Acut  nang biasanya tu buka hari  nitu tutup lantaran sidin umpat jua bagandang nyiru.
            “Umalah, bubuhan ikam nangini sudah pina nangkaya urang kasasubalahan aja lagi. Kanapa jua pina  umpat-umpatan Bagandang Nyiru?  Urang tu bawa bapikir, jakanya bubuhan ikam ni mambaca yasin sambil badoa lawan Allah supaya anak ikam nitu salamat dunia ahirat. Ini kada basasanjaan hari urang haratan handak bamagrib bubuhan ikam kuriak-kuriak bagandang nyiru” ujar Julak Idrus bamamai mamadahi bubuhannya.
            Bubuhannya nang ada disitu  kadada nang wani basuaranya. Hinip nangkaya dikuahi banyu.
 “Aku kada parcaya si Nanang  nitu di taguk Tambun. Lantaran nang ngaran Tambun nitu sabujurnya kadada. Aku wani mambuktiakan damini jua” ujar Julak Idrus pulang bapandir.
            Julak Idrus hancap bajalan manuju sungai Awang bakas si Nanang mandi. Mandabau sidin batajun bacabur ka sungai Awang. Sambil barandam sidin bakuciak sing nyaringan.   
            “Ui.., Tambun nang ada di sungai Awang! Amun ikam bujur-bujur ada.  Amun ikam bujur-bujur harat. Ini nah aku lakasi ikam taguk!” ujar Julak Idrus manantang Tambun nangitu sambil manapuk dada.
            Bubuhan panggandangnyiruan nang ada di tabing  takajutan lawan marasa takutan. Kalas muha pina wirai malihat kalakuan Julak Idrus nang wani manantang Tambun. Kada lawas imbah sidin baucap manantang Tambun nitu, Julak Idrus tinggalam bulat kadada kalihatan lagi. Abutai urang-urang nang ada di situ. Ada nang bakuriak maminta tolong tapi ada jua nang maniwas.
            “Ui…, ayu pang lakasi tolongi Julak Idrus sidin di taguk Tambun !” ujar Acil Acut kuciak-kuciak.
            “Nangkaya itu am urang nang kada pamarcayaan. Manantang pulang pas jua ai di untal  Tambun!” ujar si Jarni pina garigitan.
            Pas lagi bubuhannya haratan handak manolongi bakajutan kapala Julak Idrus mancungul   kaluar matan dalam banyu sambil takurihing simpak. Takajutan nai bubuhannya malihat. Sampai ada nang baluncat bapiruhut pisit lawan kawan  nang ada di higa. Acil Acut nang urangnya pamburisitan sampai takamih-kamih. Basah tapih sidin lantaran takajut kakutanan. Sangka sidin Tambun nangitu kaluar tumatan dalam banyu.
“Kanapa bubuhan ikam pina  takajutan? Nih, lihati aku masih hidup ! Kadada nang ngaran Tambun di sungai Awang ni” ujar Julak Idrus mayakinakan bubuhannya. Hinip ai bubuhannya pulang nangkaya siput dipais.
            Hari sudah pina kadap. Bubuhannya sudah handak bulikan lantaran si  Nanang kada dapat dicarii. Padahal sudah jua bagandang nyiru sasuai lawan patunjuk dukun. Tapi Julak Idrus nang masih barandam di sungai Awang nitu rupanya malihat ada kakanakan badua bakayuh bajukung ka arah sidin. Imbah sidin janaki bujur-bujur sakalinya di dalam jukung nitu ada si Nanang  lawan si Udin di dalamnya.
            “Ui, bubuhannya jangan bulikan dulu! Coba bubuhan ikam lihati tu na di sana di dalam jukung ada si Nanang lawan si Udin !” ujar Julak Idrus bakuriak sing nyaringan mamadahakan.
            Tumburai pulang bubuhannya. Apalagi Acil Imah bakuriak sing nyaringan balalu manangis kada sakira.
            “Anakku Nanang, ikam kada napa-napakah?” ujar Acil Imah sambil manyasah ka sungai balalu maragap anaknya sing pisitan.
“Ulun kada napa-napa ma ai kanapa pian jadi manangis?” ujar si  Nanang rasa kapulingaan malihat mamanya manangis manggaraung lawan malihat urang sing banyakan maggarumbunginya.
            “Nang ikam ni tadi kamana saharianan kada kalihatan? Mama ka hulu ka hilir mancarii  takutan kalu pina  ikam  hilang” ujar Acil Imah rasa supan mamyambat di taguk Tambun.
            “Tadi ma ai, pas haratan ulun mandi di sungai ada si Udin mambawai ulun bajukung handak mambangkit banjur di taluk Awang sana” ujar si  Nanang
            Bubuhan nang  Bagandang Nyiru kada sing bunyian lagi rupanya marasa tasupani sabab sudah manyangka si Nanang di taguk Tambun sungai Awang. Julak Idrus takurihing aja malihat kalakuan bubuhannya nang pina saraba salah.  Balalu ai sidin laju bajalan manyampati sambahyang magrib nang sudah handak habis waktunya mamaraki waktu isa.   
            Talu hari limbah kajadian nitu Acil Imah basaruan basalamatan Batapung Tawar  manyalamati anaknya si Nanang. Sidin rupanya himung banar lawan rasa basukur lawan Allah lantaran anaknya si Nanang salamat. Takumpulan di rumah Acil Imah bubuhan urang di kampung Awang Baramban. Kada katinggalan jua bubuhan Acil Acut lawan Julak Idrus.
            Tabalujuran pada hari salamatan nitu Tuan Guru Ahmad sudah datang baumrah jadi sidinai nang mamimpin doa basalamatan di rumah Acil Imah. Balaluai sidin jua salajur bacaramah  mambari nasihat lawan bubuhannya.
            “Kita ni wajib parcaya nang ngaran makhluk gaib itu ada. Sababnya Allah bafirman yang artinya, “Tidak Aku ciptakan jin dan manusia hanyalah untuk sujud kepada Ku” ujar Tuan Guru Ahmad.
            Ujar Tuan Guru Ahmad pulang, “Kita ni   badosa pabila parcaya lawan masalah nang babau tahayul, sabab itu hukumnya sirik. Sirik nitu dosanya ganal banar kadada ampunannya. Lawan kita kada bulih samasakali maminta tolong lawan nang salain Allah. Tamasuk  nangkaya badadukunan nitu. Sabab mahluk ni  kada bisi kakuatan apa-apa jua hanya Allah jua nang paling paharatnya.”
            Bubuhan nang nang taumpat bagandang nyiru nitu samunyaan tadiam. Rupanya marasa manyasal banar. Tuan Guru Ahmad tahu. Lalaui sidin pulang baucap, “Amun marasa salah lawan badosa itu bagus aja. Yang panting lakasi batobat. Tobat nang sabujurnya. Jangan mambuliki lagi kalakuan nangkaya samalam. Insyaallah tobatnya ditarima sabab Allah maha pangampun dan panarima tobat.”
            Mandangar nangkaya nitu hanyar bubuhannya rasa lumbar bahinak. Imbah tuntung bacaramah lawan mambaca doa kada lawas kaluarai sasurungan. Pas banar lawan kahandak liur.  Nasi putih gangan asam baung. Sambalnya acan buah ramania nang masih anum. Napa da bubuhannya pina racap suap. Ada  nang sampai talu kali batambah. Mariga tasandar kakanyangan. Hapuk tu pang liur.


           


           
           
             


Tamat
Tuntung Sudah Ranai !
     
















BAGANDANG NYIRU
KISDAP BAHASA BANJAR






O

L

E

H






ALFIAN RIPANI




                                                                  
                                                             

Tidak ada komentar:

Posting Komentar